Jedną z rozpowszechnionych i tradycyjnych metod kontroli nieniszczącej jest radiografia. Ona jest opartą na rejestracji na rentgenowską błonę jonizującego promieniowania po jego współdziałaniu z obiektem kontroli i analizie otrzymanego obrazu.
Pomimo tego, że radiograficzna kontrola już od dawna jest stosowaną w przemyśle (pierwsze rentgenowskie laboratorium, przeznaczone wyjątkowo dla przemysłowych badań, było zorganizowane w 1925 r.), do czasu teraźniejszego ona jest integralną częścią produkcyjnego procesu.
Główne przewagi kontroli radiograficznej:
- wysoka czułość do ujawnienia defektów (średnio 1-2% prześwietlanej grubości);
- dokumentalność wyników kontroli (radiograficzny film mogą zachowywać się dużo lat);
- naoczność wyników kontroli (po obrazie defektu na błonie łatwo wyznacza się typ defektu);
- stosowalność dla szerokiej klasy materiałów (zależnie od wykorzystywanego źródła jonizującego promieniowania można kontrolować i metale, m.in. austenitowe stali i lekkie metale, i substancje organiczne).
Reżimy kontroli radiograficznej konkretnego obiektu zależą od czułości do promieniowania, kontrastowej czułości i rozdzielnej zdolności używanego przetwornika promieniowania (filmu rentgenowskiego), intensywności źródła promieniowania, geometrycznych parametrów schematów prześwietlania. Te reżimy powinny być optymalne po czułości i wydajności kontroli. Energię promieniowania, napięcie na rentgenowskiej rurce trzeba wybierać zależnie od grubości i spoistości prześwietlanego materiału.
Dla wykonania wszystkich powyżej opisanych zadań nasza firma ma duży park aparatów rentgenowskich jak stałego promieniowania (SITE - X D1802; CP120B) tak i impulsowych (ARINA - 5; ARINA - 7). Krótki opis i techniczne charakterystyki aparatów jest przedstawiony w załącznikach. Mając taką ilość aparatów z różnymi technicznymi charakterystykami jest możliwość skontrolować obiekt jak z metalowych tak i niemetalicznych materiałów.
Zależnie od obiektu kontroli, schematów kontroli i wymogów do niego wybiera się źródło promieniowania dla otrzymania koniecznych wyników.
Formowanie się rentgenowskiego obrazu na filmie podporządkowało się wszystkim prawom geometrycznej optyki, tzn. odbywa się w całości analogicznie utworzeniu cieniu w widzianym świetle. Więc, ostrość obrazu obiektu na filmie bezpośrednio zależy od rozmiaru źródła promieniowania i odległości od jego do filma i na odwrót. Toż, dla otrzymania maksymalnie drastycznego obrazu, kasetę z filmą rozlokowują jak możno bliżej do kontrolowanego obiektu. Kontrolowany obiekt i film eksponują się w upływie pewnego czasu, potem on wycofuje się i poddaje się obrobieniu. Fotoobrobienie włącza etapy przejawu, fiksowania, przemywania i suszenia.
Film radiograficzne pokazuje najlepszy kontrast i rozdzielczość przestrzenną. Jednakże, wraz z przewagami ma szereg istotnych wad:
- Mała kwantowa efektywność;
- Wąski dynamiczny diapazon;
- Duża trwałość i pracochłonna procesów obróbki filmowego materiału;
- Trudności, związane z organizacją i treścią filmowego archiwum.
Do rozstrzygnięcia wyżej wymienionych wad, właściwych dla filmowej radiografii nasza firma ma cyfrowy kompleks Carestream Industrex HPX, - 1.
Metoda jest oparta na otrzymaniu rentgenowskiego obrazu na płytce, pokrytej specjalną luminoforną substancją. Giętka płytka, jak i film rentgenowski, ustala się za obiektem kontroli. Podczas ekspozycji ona gromadzi energię jonizującego promieniowania, wskutek czego formuje się utajony obraz, zdolny zachowywać się w ciągu długotrwałego czasu (do sześciu godzin). Po zakończeniu eksponowania płytka umieszcza się do skanera, co odczytuje utajony w niej obraz za pomocą lasera. Obraz półtonowy odtwarza się na ekranie monitora i bezpośrednio postrzega się operatorem. Uzyskany obraz cyfrowy muszą być zoptymalizowany, skalowalny oraz przechowywany.
Przewagi metody cyfrowej radiografii w porównaniu z metodą filmowym.
- Wysoka szybkość otrzymania obrazu;
- Wyjątek pracochłonnego procesu obróbki filma w fotoodczynnikach;
- Zmniejszenie dawek napromieniowania, koniecznych dla eksponowania, w porównaniu z filmem;
- Szeroki dynamiczny diapazon pozwala badać materiał obiektów, mających dużą grubość czy skomplikowaną formę;
- Płytka dla kształtowania obrazu jest wielokrotna; jest dopuszczalne konsekwentne eksponowanie do dziesięciu tysięcy obrazów;
- Jest możliwość archiwowania informacji na różnych nośnikach, przy czym termin przechowywania praktycznie jest nieograniczony; przy konieczności można otrzymywać konieczną ilość kopii i wykorzystać siecie dla przekazania obrazów.
Płytki pozwala odbierać obrazy cyfrowe, pomijając etap użyciem sprzętu cyfryzacji filmów rentgenowskich.
Do istotnych wad kontroli radiograficznej trzeba odnieść jej rentgenowskie promieniowanie, będące jonizującym, które czyni działanie na żywe organizmy i może być przyczyną popromiennej choroby i raka. Z tego powodu przy pracy z rentgenowskimi aparatami należy dotrzymywać się środków obrony.
Poza tym, do wad kontroli radiograficznej trzeba odnieść ten fakt, że przy kontroli nie okazują się nieciągłości i włączenia :
- z rozmiarem w kierunku prześwietlania mniej podwójnej czułości kontroli;
- jeśli ich obrazy na zdjęciach zbiegają się z obrazami postronnych detali, ostrych kątów czy drastycznych spadków grubości prześwietlanego metalu.